Balsangopan Yojana in Marathi : महाराष्ट्र राज्य बाल न्याय (काळजी व संरक्षण) नियमांनुसार 0 ते 18 वयोगटातील स्वेच्छेने अनाथ, निराधार, निराधार आणि बेघर व्यक्तींना कुटुंबांना संस्थात्मकीकरणा ऐवजी संरक्षण आणि निवारा आवश्यक आहे. आणि संस्थेतील वातावरणा ऐवजी पर्यायी कुटुंबातील वातावरणात त्या बाळकांचे संगोपन व तसेच त्यांचा विकास घडवण्यासाठी राज्यात क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले बालसंगोपन योजना सुरु करण्यात आली होती.
Bal Sangopan Yojana 2023 ही योजना कुठल्याही वयक्तिक एक संस्थेची नसून या योजनेअंतर्गत 0 ते 18 वयोगटातील मुलामुलींना थेट पर्यायी कुटूंबात संगोपनाकरिता ठेवता येते. अनाथ मुलं, दुर्धर आजारी पालकांची मुलं, कैद्यांची मुलं, निराधार मुलं, बेघर मुलं, निराश्रित मुलं या योजनेचा लाभ घेत असतात.
Bal Sangopan Yojana 2023
महाराष्ट्र राज्यामध्ये कोविड-19 मुळे बरेच पालक मृत पावल्याने त्यामुळे अनाथ झालेल्या क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले बालसंगोपन योजनेच्या Balsangopan Yojana in Marathi लाभार्थ्यांची संख्या अधिक असल्याने प्रत्येक कुटुंबातील दोन पेक्षा किंवा त्या पेक्षा जास्त बालकांना लाभ देण्याबाबत, दोन आणि त्या पेक्षा जास्त बालके एकाच कुटुंबात संगोपन करण्यासाठी देण्याबाबत तसेच कार्यरत असलेल्या स्वयंसेवी लाभार्थी संख्यात झालेली वाढ, नवीन संस्थांना मान्यता देऊन व संस्था निवडीचे पात्रता निकष, अनुदान वितरण करण्याची पद्धती नक्की करून याबाबत या अगोदरचे सर्व शासन निर्णय (GR) आणि परिपत्रक निर्गमित करून आता बालसंगोपन योजनेचे ( Balsangopan Yojana ) नाव बदलून “क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले बालसंगोपन योजना” या नावाने ही योजना राबविण्याचा निर्णय राज्य शासनाने सध्या घेतलेला आहे.
हे वाचलत का : MahaDBT Farmer Scheme
Balsangopan Yojana साठी पात्र लाभार्थी
Bal Sangopan Yojana साठी पात्र लाभार्थी हे बालक पात्र असतील.
- अनाथ किंवा मुले ज्यांच्या पालकांची ओळख पटलेली नाही आणि ज्या मुलांना दत्तक घेतले जाऊ शकत नाही.
- एक पालक असलेली मुले (एका पालकाच्या मृत्यूमुळे कुटुंबाचे विघटन, घटस्फोट, विभक्त होणे, परित्याग, एकल मातृत्व, गंभीर आजार, पालकांना रुग्णालयात दाखल करणे इ.).
- कौटुंबिक संकटाने ग्रस्त मुले जसे कौटुंबिक तणाव, भांडणे, वाद, खटले इ.
- कुष्ठरोगी पालकांची मुले,
- जन्मठेपेची शिक्षा भोगत असलेल्या कैद्यांची मुले,
- तुरुंगात टाकलेल्या पालकांची मुले,
- हॅलो व्ही. कठीण पालकांची मुले,
- कर्करोगासारखे गंभीर आजार असलेल्या पालकांची मुले
- गंभीरपणे मतिमंद मुले
- ज्या मुलांना कर्करोग झाला आहे
- 40 टक्क्यांहून अधिक अपंग
- अंध आणि अपंग मुले
- भीक मागणारी मुले
- POCSO कायद्यांतर्गत बाल बळी
- तीव्र कुपोषित बालके
- टीबी आजार असलेली मुले
- अवलंबून असलेली मुले
- ज्या मुलांना रोगाच्या प्रादुर्भावामुळे विविध त्रास होतात
- दोन्ही/एक पालक गमावले आहेत (उदा. कोविड).
- नैसर्गिक आपत्तींमुळे दोन्ही/एक पालक गमावलेली मुले
- मुलींना बालविवाहाचा धोका
- ज्या मुलांचे पालक दोघेही अपंग आहेत
- रस्त्यावर राहनारी मुले
- शाळेत जात नाहीत अशी मुले
- बालकामगारांची मुले
- कौटुंबिक हिंसाचाराच्या प्रकरणांमध्ये सहभागी असलेल्या पालकांची मुले
- भिक्षागृहात प्रवेश घेतलेल्या पालकांची मुले (या संदर्भात, भिक्षागृहाचे प्रमाणपत्र आवश्यक आहे).
लाभ : Bal Sangopan Yojana Benefits
या योजनेंतर्गत, सरकारने अलीकडेच बाल समर्थन 1 हजार 100 वरून 2 हजार 250 पर्यंत वाढवले आहे आणि रु. 125/- वाढवून रु.250/- करण्यात आले.
या योजनेंतर्गत मिळणाऱ्या मदतीतून मुलांना अन्न, वस्त्र, निवारा, शिक्षण, वैद्यकीय सेवा इत्यादी पुरविल्या जातात. संबंधित कुटुंबांमार्फत सेवा पुरविल्या जातात.
याशिवाय संस्थेने दोन सामाजिक कार्यकर्त्यांचे वेतन व एक डाटा एन्ट्री, प्रत्येक मुलाची फाईल, संबंधित कागदपत्रे, अनुदानाची कागदपत्रे इ. हाताळणी आणि जपवणूक, त्याची देखभाल, होम विजिट साठी येण्या जाण्याचा खर्च ई. सर्व प्रशासकीय खर्च केले जातात.
हे वाचलत का : व्याजमुक्त 1 लाख रु. कर्ज शिष्यवृत्ती | Sakal Foundation Scholarship 2023
लाभाचा कालावधी : Balsangopan Yojana Maharashtra Period
Balsangopan Yojana Maharashtra अंतर्गत मिळणारे लाभ हे अनाथ मुले, अपंग मूल, पालक किंवा मुले HIV/कर्करोग असलेली मुले, आजारी कुष्ठरोगग्रस्त पालक यांची मुले, गंभीर मतिमंद बालके, अपंग मुले, अशी मुले 18 वर्षांची होई पर्यन्त बाल संगोपन योजनेचा लाभ मिळणार आहे.
कौटुंबिक विवादात नाव असलेल्या मुलांना न्यायालयाच्या आदेशानुसार कौटुंबिक कलह संपल्यानंतर सहा महिन्यांपर्यंत किंवा 18 वर्षांचे झाल्या नंतर, यापैकी जे काही आधी होईल तोवर हे लाभ दिले जातात. जन्मठेपेची शिक्षा किंवा अन्य शिक्षा भोगत असलेल्या तुरूंगातील पालकांच्या बालकांना पालकांची शिक्षा संपल्यापासून 6 महिन्यापर्यंत किंवा बालकाच्या वयाची 18 वर्षे पूर्ण होईपर्यंत यापैकी जे आधी घडेल तोपर्यंत लाभ देय राहील. याकरिता सामाजिक तपासणी पद्धतीने रीपोर्टच्या आधारे बाल कल्याण समितीकडून शेवटी निर्णय घेन्यात येईल.
Balsangopan Yojana in Marathi
भिक्षेकरीगृहात दाखल असलेल्या पालकांच्या बालकांना पालक भिक्षेकरी गृहातून मुक्त झालेल्या तारखेपासून सहा महिन्यापर्यंत किंवा बालकाच्या वयाची 18 वर्षे पूर्ण होईपर्यंत यापैकी जे आधी घडेल तोपर्यंत लाभ देय राहील. न्यायालयाच्या आदेशानुसार घरगुती हिंसाचाराचा अनुभव घेतलेल्या पालकांच्या मुलांना त्या तारखेपासून सहा महिने किंवा मूल 18 वर्षांचे होईपर्यंत, यापैकी जे आधी असेल त्यांना मदत दिली जाते.( Balsangopan Yojana in Marathi ).
एकल पालक, घटस्फोटित पालकांचे निवासस्थान, परित्याग, अविवाहित एकल मातृत्व, महत्त्वाच्या गंभीर आजार, पालकांचा गंभीर आजार, इ. कारणांमुळे कुंटुंबाची ताटातूट झाल्याने एकल पालक असलेल्या मुलांना लाभ मिळाल्यानंतर तश्या पालकाने पुनर्विवाह केल्यास पुनर्विवाह होण्याच्या तारखे पर्यंत किंवा मुलाच्या वयाच्या १८ वर्षपर्यंत यापैकी जे काही आधी होईल तोपर्यंत लाभ मिळत राहील.
बालसंगोपन योजने ( Bal Sangopan Yojana ) च्या लाभार्थ्यांना लाभ मिळण्यासाठीचा जो काही कालावधी निश्चित केला जातो तो करताना बाल कल्याण समितीने स्वयंसेवी संस्थेचे सामजिक कार्यकर्ते किंवा जिल्हा बाल संरक्षण कक्षामधील सामाजिक कार्यकर्ते यांनी प्रत्यक्ष घरी भेट देऊन अहवाल तयार करून सामाजिक तपासणीसाठी विचारात घ्यावी. त्यानंतर बाल कल्याण समिती समोर हे प्रकरण समोर बालकास सुद्धा हजर करून अंतिम निर्णय घेन्यात येईल.
Balsangopan निवडीसाठी आवश्यक कागदपत्रे
अनाथ मुले, निराश्रित मुले, निराधार मुले, बेघर मुले, संरक्षण व निवाऱ्याची गरज असलेली मुले 0 ते 18 वयोगटातील मुले अथवा बालके या योजनेच्या लाभासाठी पात्र असतील.
- रहिवासी प्रमाणपत्र (तलाठी/ग्रामसेवक/यांनी दिलेले)
- लाभार्थी आणि पालक यांचे आधार कार्ड
- पालकांचे वार्षिकउत्पन्न 2.5 लाख रु. पेक्षा कमी तलाठी/तहसीलदार यांचे प्रमाणपत्र. (दारिद्रय रेषेखालील कुटुंबाला प्राधान्य दिले जाईल.)
- पालकांचे मृत्यू प्रमाणपत्र.
- घरासमोर आई-वडील/आई/पालकांसोबत फोटो.
- मुलांच्या जन्मतारखेचा दाखला / शाळा सोडल्याचा दाखला (मिळण्यास उशीर झाल्यास मागील इयत्तेची गुणपत्रिका किंवा बोनाफाईड प्रमाणपत्र घ्यावे.)
- पालकांनी आणि बालकानी समितीसमोर हजर राहणे आवश्यक.
- 3 ते 18 वर्षे वयोगटातील लाभार्थी हे शिक्षण घेत असल्यास (शालेय मार्कशीट / बोनाफाईडसह संलग्न करणे.)
- बँक खाते क्रमांक (पासबुकची छायाप्रत)
- मुलाची काळजी घेण्यासाठी जैविक पालकांव्यतिरिक्त पालक किंवा नातेवाईकांचे प्रतिज्ञापत्र जोडावे.
कुमारी मातेचे मूल, कौटुंबिक हिंसाचाराला बळी पडलेल्या महिलेचे मूल, आई किंवा वडिलांणा सोडून गेलेली मुले, दुर्धर आजारी पालकांची मुले, दोन्ही पालकांची अपंग मुले, पोलिस अहवाल, वैद्यकीय प्रमाणपत्र आणि आजीचे सेवक प्रमाणपत्र, काळजी घेणारी व्यक्तीचा सामाजिक लेखापरीक्षण अहवाल.
हे वाचलत का : सुकन्या समृद्धी योजना सर्वात जास्त व्याज | Sukanya Samriddhi Yojana
भिक्षागृहात प्रवेश घेतलेल्या पालकांच्या मुलांसाठी (भिक्षागृहाच्या डिझाइनरचे प्रमाणपत्र आवश्यक आहे.) एका पालकाचा मृत्यू, घटस्फोट, विभक्त होणे, वेगळे होणे, एकल मातृत्व, गंभीर आजार यावरील आवश्यक कागदपत्रे. सहसा एका कुटुंबातील दोन मुलांना प्रवेश दिला जातो. या प्रणालीमध्ये एक कुटुंब फक्त दोन मुले ठेवू शकते.
स्वयंसेवी संस्थाची निवडीचे निकष | Balsangopan Yojana in Marathi
आयुक्त, महिला व बाल विकास विभाग, महाराष्ट्र राज्य, पुणे यांच्यामार्फत, संबंधित जिल्हा महिला व बाल विकास विभाग बाल संगोपन योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी प्रत्येक जिल्ह्यातील स्वयंसेवी संस्थांचे अर्ज हे जाहिरात प्रकाशित करून संबधित अधिकारी कार्यालयात जमा करतील.
त्यानंतर संबंधित जिल्हा महिला व बाल विकास अधिकारी यांनी स्वयंसेवी संस्थेच्या कार्यालयास भेट देऊन संस्थेच्या मागील तीन वर्षांच्या कामाची सखोल पाहणी करून लाभार्थ्यांची संख्या व कार्यक्षेत्र सुचवावे. संघटना जिल्हा महिला व बाल विकास अधिकारी, आयुक्त, महिला व बाल विकास विभाग यांच्याकडून प्राप्त झालेल्या प्रस्तावांचा आढावा घेतल्यानंतर, महाराष्ट्र पात्र संस्थांची जिल्हा यादी पुणे मंडळाकडे मान्यतेसाठी संस्था आणि लाभार्थ्यांची संख्या स्पष्ट शिफारशीसह सादर करेल.
जिल्हा व कार्यक्षेत्रनिहाय व्यवस्था आणि मंडळाच्या लाभार्थ्यांची संख्या निश्चित केल्यानंतर. बालसंगोपन प्रणालीचे काम प्रत्यक्षात या क्षेत्रात सुरू होते. बालसंगोपन प्रणाली लागू करणाऱ्या संस्थेला दिलेली मान्यता आदेश जारी केल्यापासून पाच वर्षांसाठी मान्य असेल. एनजीओ सेवाभावी संस्था 200 पेक्षा जास्त मुलांसाठी स्वीकारली जाणार नाही.
संस्थेची जबाबदारी व कार्य
- पात्र बालकांचे अर्ज मान्यतेकरिता जिल्हा महिला बाल विकास अधिकारी यांच्याकडून बाल कल्याण समिती यांच्या कडे सादर करणे.
- पालक कुटुंबाचा शोध घेणे.
- संगोपनकर्त्या कुटुंबास मार्गदर्शन करणे.
- लाभार्थी बालकाच्या प्रगतीत काही बदल होत आहे का नही या बाबत लाभार्थी / संगोपनकर्त्या कुटुंबाची वेळोवेळी देखरेख घेणे.
- तीन महिन्यातून किमान एकदा गृहभेटीद्वारे लाभार्थ्यांचा सामाजिक नियंत्रण अहवाल जिल्हा महिला व बाल अधिकारी यांच्यामार्फत बालकल्याण समितीकडे सादर करणे.
- प्रत्येक बालकाच्या अर्जासोबतचे सर्व अभिलेख कंपूटराईज करून व्यवस्थित सेव करून ठेवणे.
- जिल्हा महिला बाल विकास अधिकारी अथवा शासनाने मागणी केल्यास सदर अभिलेख उपलब्ध करून देणे.
ही योजना महाराष्ट्रा राज्यात 1 एप्रिल 2023 पासून लागू झालेली आहे. तुम्हीजिल्हा महिला व बाल विकास अधिकारी यांच्या कार्यालयातून अधिक माहिती मिळवू शकता.
